نام و نسب
فاطمه(سلام الله علیها) دختر پیامبر اسلام محمد بن عبدالله (ص) و خَدیجَه بنت خُوَیلد است. برای فاطمه(س) القاب متعددی (در حدود ۳۰ لقب) یاد شده است. زهرا، صدّیقه، مُحَدَّثه، بَتول، سیدة نساء العالمین، منصوره، طاهره، مُطهّره، زَکیّه، مبارکه، راضیه، مرضیه از مشهورترین القاب ایشان است. و کنیه های مشهور ایشان عبارتند از: اُمّاَبیها، اُمالائمه، امالحسن، امالحسین و امالمحسن.
تولد و دوران کودکی
در منابع شیعه، روز تولد حضرت فاطمه(س) ۲۰ جمادیالثانی ذکر شده است.
از زندگی حضرت فاطمه(س) در کودکی و نوجوانی گزارشهای تاریخی کمی وجود دارد. بر اساس گزارشهای تاریخی، پس از آشکار شدن دعوت پیامبر، وی در برخی موارد شاهد خشونتهای مشرکان علیه پدرش بود. علاوه بر این، سه سال از دوران کودکی ایشان، در شِعب ابیطالب و تحت فشارهای اقتصادی و اجتماعی مشرکان علیه بنیهاشم و پیروان پیامبر اسلام گذشت. حضرت فاطمه(س) همچنین در کودکی، مادر خود خدیجه و عمو و حامی مهم پدرش، ابوطالب را از دست داد. تصمیم قریش برای قتل پیامبر(ص) خروج شبانه پیامبر از مکه و هجرت به مدینه، و هجرت حضرت فاطمه(س) به مدینه همراه با امام علی(ع) و برخی از زنان، مهمترین رخدادهای کودکی حضرت زهرا(س) بوده است.
مشارکتها و مواضع سیاسی
حضرت فاطمه(س) فعالیتهای اجتماعی و موضعگیریهای سیاسی متعددی داشته است. هجرت به مدینه، مداوای پیامبر(ص) در جریان جنگ احد، رساندن آذوقه برای پیامبر در جنگ خندق و همراهیاش در فتح مکه از جمله فعالیتهای وی قبل از رحلت پیامبر است؛ اما بیشتر فعالیتهای سیاسی حضرت فاطمه(س) مربوط به دوران کوتاه زندگیاش پس از رحلت پیامبر است. از مهمترین موضعگیریهای سیاسی وی این موارد است: مخالفت با واقعه سقیفه و انتخاب ابوبکر به عنوان خلیفه پس از پیامبر، رفتن به خانه سران مهاجر و انصار برای اقرار گرفتن از آنان در خصوص شایستگی و برتری امام علی(ع) برای خلافت، تلاش برای بازپسگیری مالکیت فدک، خواندن خطبه فدکیه در جمع مهاجرین و انصار و دفاع از امام علی(ع) در ماجرای هجوم به خانه. به باور برخی پژوهشگران، بسیاری از گفتارها و رفتارهای حضرت فاطمه(س) پس از رحلت پیامبر(ص) به نوعی واکنش سیاسی و اعتراض به غصب خلافت از سوی ابوبکر و طرفداران دستگاه خلافت او بود.
فضائل
در منابع روایی، تفسیری و تاریخیِ شیعه و اهل سنت فضائل متعددی برای حضرت زهرا(س) گزارش شده است. برخی از این فضیلتها منشأ قرآنی دارند، مانند آیه تطهیر و آیه مباهله. در این گونه فضائل شأن نزول آیات درباره اهلبیت پیامبر است و حضرت فاطمه(س) نیز یکی از اهلبیت است. شماری از فضیلتها نیز در روایات نقل شدهاند نظیر حدیث بَضعه و مُحَدَّثه بودن.