گروه سیاسی صابرنیوز: Ù…Øمد هاشمی نیا؛ دکتر لقمان بایمتو٠تبعه تاجیکستان در سال 1960 Ù…/ 1339 در شهر باستانی خجند به دنیا آمد، پس از Ø·ÛŒ تØصیلات مقدماتی در این شهر موÙÙ‚ به اخذ مدرک Ùوق لیسانس از دانشکده تاریخ دانشگاه دولتی مسکو در سال 1984 گردید Ùˆ مدت چند سال در انستیتو تاریخ اکادمی علوم روسیه در مسکو به کارهای تØقیقی اشتغال داشت. در ابتدای سال 1271 Ø´ / 1993Ù… از رساله دکتری خود تØت عنوان "اوضاع اجتماعی، اقتصادی Ùˆ قیامهای مردمی ماوراءالنهر بر علیه مغول" دÙاع نمود.
ایشان همچنین چندین Ùرصت مطالعاتی در دانشگاههای دوشنبه (تاجیکستان) برلین لایپزیک، آلمان Ùˆ اصÙهان (ایران) داشته است. در Øال Øاضر نیز بنا به دعوت دانشگاه Ùردوسی به مدت یک سال به عنوان
Ùرصت مطالعاتی با اساتید گروه تاریخ دانشکده ادبیات Ùˆ علوم انسانی همکاری علمی - آموزشی دارد.
دکتر لقمان بایمتو٠دارای بیش از 200 مقاله ارزنده تاریخی است Ú©Ù‡ به زبانهای روسی، انگلیسی، اوزبکی، تاجیکی Ùˆ Ùارسی تالی٠شده اند. "شورش Ù…Øمود تارابی"ØŒ "Øمله چنگیزخان به ممالک غرب (کتاب اول) "ØŒ "خجند در عهد مغول"ØŒ "تیمور لنگ"ØŒ "سربداران سمرقند"ØŒ "جوانی تیمور لنگ"ØŒ "مغولان در آسیای مرکزی" Ùˆ... نمونه ای از کتب تالی٠شده ایشان Ù…ÛŒ باشد.
در وقت های آزاد دکتر بایمتو٠به شعر Ùˆ ادب اشتغال Ù…ÛŒ ورزد Ùˆ برخی از Øکایات ادبی Ùˆ شعرهایش در تاجیکستان Ùˆ روسیه به زبان های Ùارسی، روسی، ازبکی به چاپ رسیده است.
آموزش اصول سیاست خارجی کشورهای دیگر برای تعیین اصول Ùˆ خطمشی اساسی در روابط بین المللی جمهوری تاجیکستان بغایت مهم است. در صورتیکه اکنون Øکومت جمهوری تاجیکستان Ùˆ برخی از متخصصان امور سیاسی در لایØÙ‡ برنامه های Ú©Ù„ÛŒ سیاست خارجی جمهوری تاجیکستان را بکار Ù…ÛŒ بندند. تØقیق بی غرضانه هر نوع برنامه های Ú©Ù„ÛŒ سیاست خارجی دولتهای خارجی دور Ùˆ نزدیک Ùˆ همچنین تØلیل نظر سیاستمداران معاصر از این Ù„Øاظ خالی از Ùایده نیست.
توجه ما به مسئله اصول اساسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از سه جهت معطو٠شد: اول اینکه امام خمینی پایه گذار اصول اساسی سیاست خارجی Øکومت اسلامی ایران سیاست جدید در عصر Øاضر است. ثانیا توصیه های سیاسی Ùˆ نظرهای ایشان نسبت به سیاست خارجی Ùˆ برنامه اساسی ایدئولوژی اسلامی از یکسو مخاطبین امام را معین Ù…ÛŒ سازد Ùˆ از سوی دیگر روشن کننده میزان علمی Ùˆ پایدار بودن اÙکار سیاسی بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران است.
ثالثا مراجعه به اÙکار سیاسی امام خمینی بخصوص در مسائل اساسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در انتخاب Ùˆ کاربرد Ú©Ù„ برنامه های سیاست خارجی جمهوری تاجیکستان نسبت به ممالک اسلامی نتیجه خوبی خواهد داد.
امام خمینی در یکی از وصایای خویش مخاطبانش را به صراØت مشخص Ùˆ نوشتند Ú©Ù‡:
"... و آنچه لازم است تذکر دهم آنست که وصیت سیاسی - الهی اینجانب اختصاص به ملت عظیم الشان ایران ندارد، بلکه توصیه به جامعه اسلامی و مظلومان جهان در هر ملت و مذهب می باشد..." پس مخاطبین امام خمینی به طور اجمال بدینصورت است یعنی نام ملت ایران، کل مسلمانان جهان، مظلومان جهان در هر ملت و مذهب.
این مشخصات بر اساس قرآن (سوره 6 آیه 92. سوره 42 آیه 7) بوده Ùˆ اغلب وصیتهای امام خمینی چنانکه Ùقها Ùˆ سیاستمداران ایرانی تصدیق Ù…ÛŒ نمایند برای همگان یعنی هم برای ملت ایران Ùˆ هم برای جامعه ملل اسلامی Ùˆ مظلومان جهان است. همینطور داهی انقلاب اسلامی علاوه بر ملت ایران، جامعه مسلمانان Ùˆ مظلومان جهان را در هر ملت Ùˆ مذهب مورد خطاب خود قرار داده Ùˆ البته خواهیم دید Ú©Ù‡ هم ظاهر Ùˆ هم از باطن این خطاب طبیعت مشروطیت Ùˆ منطقی را داراست. Ùˆ از دیدگاه Ùقه اسلام خطابها Ùˆ وصایای سیاسی امام دارای مضامینی اصلاØÛŒ است. امام مصلØÛŒ است Ú©Ù‡ اØیاگر مکتب انبیاء الهی است آنهم در جهانی Ú©Ù‡ شرک Ùˆ Ú©Ùر با تمام امکانات Ùˆ سعی همه نیروهای مذاهب را Ù…Øاصره کرده اند او با تمسک به بت Ø´Ú©Ù†ÛŒ ابراهیم خلیل، Ùˆ قاطعیت موسی کلیم Ùˆ Øلم عیسی Ù…Ø³ÛŒØ Ùˆ با تکیه بر Øکمت لقمان Ùˆ با پشتوانه از اقیانوس بسی ژر٠و عمیق معرÙت پیامبر اکرم Ùˆ اهل بیت طاهرینش صلای توØید سر داد Ùˆ از میان راه، نه گامی به عقب نشست Ùˆ نه Ù„Øظه ای تردید کرد. امام خمینی در یکی از خطابه های خود وظای٠و اهدا٠سیاسی وزرای خارجه را در مرØله نزدیک Ùˆ دور مشخص کرده منجمله تاکید Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ سÙارتخانه ها Ùˆ وزارتخانه ها در امور خارجی قبل از هر چیز ØÙظ استقلال Ùˆ مناÙع جمهوری اسلامی را بنمایند. امام Ù…ÛŒ Ùرمایند: Ú©Ù‡ در بهتر کردن روابط کشورهای اسلامی سیاستمداران باید بکوشند تا Ú©Ù„ مسلمانان جهان متØد شوند. او Ù…ÛŒ گوید وصیت من به وزرای خارجه در این زمان Ùˆ زمانهای بعد این است Ú©Ù‡ مسئولیت شما بسیار زیاد است Ú†Ù‡ در Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ùˆ تØول وزارتخانه ها Ùˆ سÙارتخانه ها Ùˆ Ú†Ù‡ در سیاست خارجی ØÙظ استقلال Ùˆ مناÙع کشور Ùˆ روابط Øسنه با دولی Ú©Ù‡ قصد دخالت در امور کشورها را ندارند Ùˆ از هر امری Ú©Ù‡ از وابستگی در همه ابعادی Ú©Ù‡ دارد بطور قطع اØتراز نمایید Ùˆ باید بدانید Ú©Ù‡ وابستگی در بعضی امور هر چند ممکن است ظاهر Ùریبنده ای داشته باشد یا منÙعت Ùˆ Ùایده ای در آن Øال داشته باشد لیکن در نتیجه، ریشه کشور را به تباهی خواهد کشید Ùˆ کوشش داشته باشید در بهتر کردن روابط با کشورهای اسلامی Ùˆ در بیدار کردن دولتمردان Ùˆ دعوت به ÙˆØدت Ùˆ اتØاد کنید Ú©Ù‡ خداوند با شماست.
چنانکه Ù…ÛŒ بینیم توصیه امام خمینی به وظای٠دولتی سÙارتخانه ها، کنسولگریها Ùˆ دیپلماتهای ایرانی Ú©Ù‡ در دولتهای دیگر Ùعالیت دارند تبلیغ اسلام است. امام در نطق خویش در چهارم ژانویه 1981 در Øضور دیپلماتهای ایرانی در این باب بروشنی تاکید نموده Ùˆ بطور مخصوصی خاطر نشان کرده است Ú©Ù‡ دیپلماتهای کشور اسلامی ایران برتر از دیگر سÙیران Ùˆ دیپلماتهایند Ùˆ آنها باید در هر جا Ú©Ù‡ باشند اسلام را تبلیغ نمایند این عقیده بعدها خیلی تکمیل تر شده Ùˆ عاقبت از زمره وصیتهای سیاسی امام بر دیپلماتها Ùˆ بخصوص بر وزرای امور خارجه در آمد. Ø´Ú© نیست، سÙارتخانه های جمهوری اسلامی در کشورهایی Ú©Ù‡ وجود دارند طبق وصایای سیاسی امام Ùعالیت Ù…ÛŒ کنند Ùˆ تا Øدی Ú©Ù‡ بر من معلوم است از راه امام در این زمینه دور نشده اند. وجود نشریات تبلیغی، Ùروشگاه کتاب Ùˆ روزنامه ها Ùˆ غیره از جمله اقدامات سÙارتخانه ها است. واقعا در این رابطه امام خمینی در یکی از وصایای خویش پیرامون داشتن نشریات تبلیغی در سÙارتخانه ذکر Ùرموده است: باید وزارت خارجه کوشش کند سÙارتخانه ها نشریات تبلیغی داشته باشند Ùˆ چهره نورانی اسلام را برابر جهانیان روشن نمایند.
Ù…Ùهوم عمیق تر این رهنمود از جانب سیاستمداران اروپایی همان است Ú©Ù‡ بعضی از متخصصین آن را صدور انقلاب اسلامی دانسته اند واقعا مسئله صدور انقلاب اسلامی پس از شعار نه شرقی Ùˆ نه غربی در دائره اÙکار سیاسی رهبر انقلاب اسلامی ایران، وصیت خیلی جدی Ùˆ مهمی است، زیرا امام خمینی پیاده کردن خواسته های اسلامی را در ممالک دنیا قطعی Ù…ÛŒ داند. خود Ùˆ طرÙدارانش تبلیغ مذهب اسلام را از اهدا٠اساسی سیاست خارجی دولت اسلامی ایران دانسته اند Ùˆ بارها بخصوص در اوقات اخیر تصدیق نموده اند Ú©Ù‡ تبلیغ اسلام در ممالک دیگر نباید از طریق تهدید Ùˆ اجبار باشد، بلکه باید صدور انقلاب اسلامی تنها با یک راه یعنی از راه تبلیغ صورت گیرد از جمله در قضیه اÙغانستان مشاهده Ù…ÛŒ شود Ú©Ù‡ نظریه ها Ùˆ پیشنهادهای امام خمینی تنها راه ØÙ„ مشکل اÙغانستان خواهد بود. باید یادآور شد Ú©Ù‡ اساس اصول مذکور عبارت از عقیده جهاد است Ú©Ù‡ در اغلب نطقهای امام خمینی آورده شده است. امام، کشور ایران را مملکت نمونه اعلام کرده Ùˆ باور داشت Ú©Ù‡ تمام ممالک جهان پس از این از راه ایران دنبال ایران خواهند رÙت Ùˆ برنامه ها Ùˆ اصول Øکومتی را در سیاست Ùˆ دولت داری از دولت اسلامی ایران اقتباس خواهند کرد.
مسلم است چنانکه Ú¯Ùتیم زورآوری Ùˆ تهدید در گسترش اهدا٠اسلامی بر سیاست خارجی Øکومت ایران روشهای چندان معمول نیست. این را Ù…ÛŒ توان در مناسبات بین ایران Ùˆ جماهیر آسیای مرکزی بخصوص با جمهوری تاجیکستان Ú©Ù‡ در آنجا بØران سیاسی ØÚ©Ù…Ùرماست کارساز دانست.
راه اساسی در اینکار پایدار کردن همکاری Ùˆ مناسبات دولتی با تمام کشورهای دنیا بدون توجه به ساختار سیاسی Ùˆ اجتماعی آنها Ùˆ البته در جهت تامین استقلال ملی ایران است. امام خمینی همچنین در امور خارجی Ùˆ دیپلماتیک برنامه ØÙظ استقلال ملی را از عمده ترین اهدا٠سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دانسته است Ùˆ همراه با این مسئله باید Ú¯Ùت Ú©Ù‡ نظر امام خمینی سبت به ØÙظ استقلال کشور Ùˆ ملت اسلام این روزها مورد توجه خاصی است Ùˆ این طرز کاربرد سیاست را امروز نیز در عملکرد Ùˆ مواضع سیاستمداران Ùˆ وزارت امور خارجه ایران مشاهده Ù…ÛŒ توان کرد. پوشیده نیست Ú©Ù‡ امام خمینی تنها یک شخص عار٠و Ùقیه نبوده بلکه بی Ø´Ú© از شخصیتهای سیاستمدار Ùˆ دانشمند علوم تاریخ Ùˆ جامعه شناسی نیز هست Ùˆ اساس علوم انسانی را از نگاه اسلام Ùˆ شریعت به غایت آموخته Ùˆ بی علت نیست Ú©Ù‡ شعار مشهور امروز نه شرقی Ùˆ نه غربی را از جهت سیاسی در مسائل روابط بین الملل خوب بررسی Ùˆ Øتی آنرا پیاده Ùˆ قابل اجراء کرده است. به قصد آموزش Ùˆ بهره گیری بیشتر از وصایای سیاسی Ùˆ Ú¯Ùته های امام Ù…Ùهوم نه شرقی Ùˆ نه غربی را اغلب Ùقها Ùˆ سیاستمداران ایران نه مانند ناظر بیطر٠بلکه طرÙدار Ùˆ Øمایتگر این شعار Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯Ù‡ اند زیرا ایشان واقعا باور دارند Ú©Ù‡ تمام مسلمانان Ùˆ مستضعÙین جهان از راه امام خواهند رÙت Ùˆ امام برای ملت ایران بی Øد عزیز Ùˆ معتبر Ùˆ Ù†ØµØ§ÛŒØ Ø§ÛŒØ´Ø§Ù† امری تاریخی شده است Ùˆ به Ú¯Ùته اندیشمند Ù…Øترم سید علی قادری: "این باور Ùˆ ایمان را اگر Ú†Ù‡ یک Øالت اساسی Ùˆ دریاÙتی دارد Ùˆ این عزتی Ú©Ù‡ خداوند به ما Ùˆ ملت ما (ایرانیان) Ùˆ مسلمانان جهان در این عصر عطا Ùرموده بواسطه Ù†Ùس قدسی آن بزرگمرد بوده است Ùˆ ما همه Øیات سیاسی Ùˆ عزت خود را مدیون او Ù…ÛŒ دانیم." بی Ø´Ú© Ù…ÛŒ توان Ú¯Ùت شعار سیاسی مورد نظر اساس منطقی Ùˆ کلامی استواری را داراست Ùˆ آن این است Ú©Ù‡ امام در مسائل روابط بین الملل گاهی به صÙت Ùقیه مصلØØŒ گاهی همچون سیاستمدار عالی Ùˆ گاهی به صÙت Ùیلسو٠موصو٠است. از دیدگاه سیاست شناسان Ùˆ Ùقیهان ایران، امام خمینی از اØیاگران بی مانند Ùˆ تواناست Ùˆ بگÙته ای در قرن معاصر اسلام را از هضم شدن Ùˆ Øذ٠شدن در صØنه اندیشه های شرقی Ùˆ غربی جهان نجات داد Ùˆ دوباره آنرا اØیاء کردند.
چنانچه Ùقها Ùˆ سیاست شناسان ایران تصدیق دارند با مراجعه به آثاری چون ولایت Ùقیه، اعلامیه، مصاØبه ها Ùˆ کتابها Ù…Ùهوم نه شرقی Ùˆ نه غربی بیش از سیصد بار استÙاده شده Ùˆ واژه استقلال در معنای واقعی خود Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯Ù‡ است.
Ù…Ùهوم نه شرقی Ùˆ نه غربی تنها یک شعار سیاسی نیست، بلکه همچنین Ù…Ùهومی Ùرهنگی Ùˆ استراتژیکی است Ú©Ù‡ مقام رهبری تقریبا در Ú©Ù„ عرصه های سیاسی Ùˆ دولتی کشور ایران Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯Ù‡ است.
این شعار از Ù„Øاظ اهمیت قلب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است، بی سبب نیست Ú©Ù‡ پیرامون Ù†Ùوذ به این شعار در مردم ایران یکی از دانشمندان ایران چنین Ú¯Ùته است. "این شعار چنان Ù†Ùوذی بر Ú©Ù„ سیستم دارد Ú©Ù‡ اگر آنرا از سیستم Øکومتی ایران Øذ٠کنیم ماهیت آنرا قلب کرده ایم... بنابراین علاوه بر آنکه شعار نظام است، استراتژی نظام نیز بر آن مبتنی است.
خطا نخواهد بود اگر بگوییم انقلاب اسلامی در ایران همین تناسب موجود را در صØنه روابط بین المللی تا Øدی ایجاد نمود Ùˆ ایدئولوژی نه شرقی نه غربی نیروهای سیاسی Ùˆ ایدئولوژیک بود Ú©Ù‡ به سیاست خارجی ابرقدرت هایی چون اتØاد شوروی Ùˆ آمریکا تاثیر جدی گذاشت. سیاست خارجی آمریکا از روزی Ú©Ù‡ انقلاب ایران بوقوع پیوست خیلی ساکن بود، یعنی از ابتدا تاکنون مخال٠انقلاب ایران بوده Ùˆ هست. اما در اتØاد شوروی نسبت به انقلاب اسلامی در همان دوره ای Ú©Ù‡ انقلاب شده بود Ùکر Ùˆ عقیده یکسان نبود یعنی نه تنها در رده های پایین دولتی بلکه در مقام رهبری شوروی نسبت به انقلاب اسلامی عقاید دگرگون Ù…ÛŒ شد Ùˆ تا مدتی ماهیت این واقعه بزرگ سیاسی Ùˆ اجتماعی را در ایران درک نکرده بودند برعکس اینها Øکومت جوان اسلامی ایران در مسائل روابط بین الملل برخلا٠ایدئولوژی بلوکهای شرق Ùˆ غرب، ایدئولوژی جدید یعنی شعار نه شرقی Ùˆ نه غربی را در جهان اعلام کرد Ùˆ پیوسته در کار سیاست Ùˆ دولتمداری اعمال نمود. امام خمینی Ùˆ نزدیکان ایشان کوشش زیاد بخرج دادند تا Øاکمیت خویش را نه تنها از تاثیر نیروهای بیرونی ØÙظ کنند بلکه آنرا در تمام سرزمین های ایران استوار Ù…ÛŒ کردند Ùˆ هویت ملی را از دست نداده در صØنه روابط بین المللی تدریجا خارج از تاثیر بلوکها شدند. Øکومت ایران تبلیغ کرده Ùˆ Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ اگر ملت خویش را بر سرزمین خود متکی Ùˆ مستقر Ùˆ معتقد به هویت ایرانی - اسلامی نکند. هویتش نخواهد ماند Ùˆ اگر هویت نداشته باشد رابطه سلطه گران با او مثل رابطه گرگ Ùˆ میش خواهد شد.
مقصود از ایدئولوژی نه شرقی Ùˆ نه غربی آن بود Ú©Ù‡ امام خمینی سلطه دیگران را نمی پذیرÙت Ùˆ امروز نیز شعار نه شرقی Ùˆ نه غربی پابرجاست Ùˆ این شعاری اساسی در ایدئولوژی سیاست خارجی Øکومت ایران است، وزارت امور خارجه ایران همیشه تایید بر آن دارد Ú©Ù‡ ملت ایران سلطه بیگانه را نمی پذیرد Ùˆ از استقلال خویش چشم پوش نیست Ùˆ به هیچ Øاکمیت خارجی تن نخواهد داد. Ùˆ در روابط بین الملل کوشش دارد تا ایدئولوژی خود را بکار بندد بدون آنکه آن را به کسی تØمیل کند هر چند Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ بینیم بسیاری از کشورها بخصوص غربیان تا Øال ایدئولوژی نه شرقی Ùˆ نه غربی را در Ø´Ú© Ùˆ شبهه Ù…ÛŒ بینند.
در ایدئولوژی امور خارجی جمهوری اسلامی ایران نه تنها شعارهای اسلامی Ùˆ تبلیغ نقش مهمی دارد بلکه همراه با آن شعارهای ملی ایرانی یا ایران دوستی Ú©Ù‡ در عهد شاه Ù…Øسوس بود، در وصیتهای سیاسی امام البته همراه با تعلیمات اسلامی جایگاه مرکزی پیدا نموده است. امام همیشه روی این مسئله تاکید خاص Ù…ÛŒ کند، ÙˆÛŒ به جوانان ایران تاکید Ù…ÛŒ نماید Ú©Ù‡ قوم ایرانی Ù…ÛŒ تواند عالم را از قدرتهای بیگانه رها کند Ùˆ تنها ایرانیان قادرند Ú©Ù‡ اسلام را در تمام دنیا اØیا نمایند. در خطابه خویش Ú©Ù‡ در مورخه 21 مارس 1980 به مردم ایران داشت Ú¯Ùته بود Ú©Ù‡ ایرانیان باید اسلام را در Ú©Ù„ جهان گسترش دهند Ùˆ این از وظای٠اساسی این ملت است. از این رو وارثان Ùˆ طرÙداران امام خمینی ساخت دولت اسلامی ایران را در جهان بی نظیر Ù…ÛŒ دانند همانطور Ú©Ù‡ Ú¯Ùتیم ØÙظ استقلال ملی Ùˆ مذهبی اساس برنامه های سیاسی خارجی جمهوری اسلامی ایران است Ú©Ù‡ امام خمینی اØیاء کرده است: "توصیه اینجانب به مسلمین Ùˆ بخصوص ایرانیان بویژه در عصر Øاضر آنست Ú©Ù‡ در مقابل این توطئه ها عکس العمل نشان داده Ùˆ به انسجام Ùˆ ÙˆØدت خود به هر راه ممکن اÙزایش دهند Ùˆ Ú©Ùار Ùˆ مناÙقین را مایوس نمایند. "چنانکه Ù…ÛŒ بینیم امام خمینی تضعی٠قدرت سیاسی مخالÙین را از نزدیکترین وظای٠مردم ایران برشمرده است. در Ú¯Ùتارها Ùˆ وصایای زیاد امام خمینی ملت ایران Ùˆ بخصوص Øکومت تازه اسلامی همچون نیروی اصلی Ùˆ پیش برنده جامعه انسانی مورد بررسی قرار گرÙته، Ùˆ امام در مراجعه به ممالک اسلامی توصیه دارد Ú©Ù‡ مسلمانان دنیا در کار دولتداری Ùˆ سیاست از ایرانیان الگو بگیرند چنانچه او Ùرموده است: "به ملتهای اسلامی توصیه Ù…ÛŒ کنم Ú©Ù‡ از Øکومت جمهوری اسلامی ایران Ùˆ از ملت مجاهد ایران الگو بگیرید Ùˆ به Øکومتهای خود در صورتیکه به خواست ملتها عمل نکنند برای آنها سر Ùرود نیاورید Ùˆ با تمام قدرت آن دولتها را به جای خود بنشانید." Ùˆ در جای دیگر نوشته است وصیت من به همه مسلمانان Ùˆ مستضعÙان جهان این است Ú©Ù‡ شماها نباید بنشینید منتظر آن نباشید Ú©Ù‡ Øکام Ùˆ دست اندرکاران کشورتان با قدرتهای خارجی بیایند Ùˆ برای شما استقلال Ùˆ آزادی تØÙÙ‡ بیاورند. این Ú¯Ùته های امام روشن است او مسلمانان دنیا را برای بدست آوردن استقلال کشور خویش دعوت Ù…ÛŒ کند Ùˆ باز در جای دیگر این مراجعه را قطعی کرده Ú©Ù„ مسلمانان جهان را به جنگ Ùˆ جهاد دعوت نموده است: "ای مستضعÙان جهان وای کشورهای اسلامی Ùˆ مسلمانان جهان بپاخیزید Ùˆ ØÙ‚ را با Ú†Ù†Ú¯ Ùˆ دندان بگیرید." این نمونه های قاطع Ùˆ وصیتهای سیاسی امام خمینی در سالهای اول انقلاب اسلامی معمول بودند Ùˆ این بی سبب نیست زیرا وصایای امام به آن هنگام Ú©Ù‡ دولت جدید اسلامی ایران Ø´Ú©Ù„ Ù…ÛŒ گرÙت قدرتی ایدئولوژیک داشت. خطابهای امام خمینی به مسلمانان جهان Øالا هم همین جهت ایدئولوژی را داراست Ùˆ سÙارتخانه های ایران در کشورهای مختل٠وصیتهای امام را همچون شعارهای سیاسی Ùˆ ایدئولوژی خاص جمهوری اسلامی ایران مورد استÙاده قرار Ù…ÛŒ دهند.
"من اکنون به ملتهای شری٠و ستمدیده Ùˆ به ملت عزیز ایران توصیه Ù…ÛŒ کنم Ú©Ù‡ از این راه مستقیم الهی Ú©Ù‡ نه به شرق ملØد Ùˆ نه به غرب ستمگر وابسته است بلکه بصیرتی است Ú©Ù‡ خداوند بر آنها نصیب Ùرموده است Ù…ØÚ©Ù… Ùˆ استوار Ùˆ متعهد Ùˆ پایدار Ùˆ پایبند باشند." چنانکه Ù…ÛŒ بینیم امام خمینی بعنوان یک اØیاگر اسلام Ùرموده است Ú©Ù‡ تمام سیاست Ùˆ Øرکتهای اجتماعی عالم باید از شعار نه شرقی Ùˆ نه غربی رنگ بگیرد Ùˆ او مخصوصا نشان داده Ú©Ù‡ این Ù…Ùهوم همچنین باید زمینه استوار خارجی داشته باشد تا وضوعیت بیابد. باید ریشه اعتقاد اصیل اسلامی Ùˆ ریشه مبانی Ùکری، نظامی Ùˆ سیاسی اسلامی نیز داشته باشد Ùˆ اینست Ú©Ù‡ امام خمینی Ú©Ù„ سیستم موجود Ùˆ سلطه های بیگانه را برای ایران بیگانه خوانده Ùˆ در امور سیاست خارجی Ùˆ مناسبات بین الملل تمام آنها را رد نموده است.
از نگاه امام خمینی اسلام در سیاست و ایدئولوژی قانون اصلی بشر است و آن برای کل عالمیان ارسال شده است.
در دایره وصایای سیاسی امام خمینی نصیØت او به گروههای مخال٠دولت نوبنیاد اسلامی جای مخصوصی را داراست. او خطاب به آنها تاکید Ù…ÛŒ نماید Ú©Ù‡ در زندگی راه اسلام را پیشه کنند Ùˆ توبه Ùˆ تضرع نموده Ùˆ به کشور خویش بازگردند. او Ù…ÛŒ گوید: من به شما اصØاب گروهکها Ú†Ù‡ آنان Ú©Ù‡ به Ú†Ù¾ گرایی معروÙند گرچه شواهد Ùˆ قرائنی دلالت دارد Ú©Ù‡ اینان کمونیست امریکایی هستند Ùˆ Ú†Ù‡ آنان Ú©Ù‡ از غرب ارتزاق Ù…ÛŒ کنند Ùˆ الهام Ù…ÛŒ گیرند Ùˆ Ú†Ù‡ آنها Ú©Ù‡ با اسم خودمختاری Ùˆ طرÙداری از خرد Ùˆ Ú©ÙˆÚ†Ú© دست به اسلØÙ‡ برده Ùˆ مردم Ù…Øروم کردستان Ùˆ دیگر جاهای این کشور را از هستی ساقط کرده اند Ùˆ مانع از خدمات Ùرهنگی Ùˆ بهداشتی Ùˆ اقتصادی Ùˆ بازسازی دولت جمهوری در آن استانها Ù…ÛŒ شوند مثل Øزب دمکرات، کومله بر آنها وصیت Ù…ÛŒ کنم Ú©Ù‡ به ملت بپیوندند Ùˆ تاکنون تجربه کرده اند Ú©Ù‡ کاری جز بدبخت کردن اهالی آن مناطق نکرده اند Ùˆ نمی توانند بکنند یا در جای دیگری Ù…ÛŒ گویند: " نصیØت Ùˆ وصیت من به گروهها Ùˆ اشخاصی Ú©Ù‡ در ضدیت با ملت Ùˆ جمهوری اسلامی Ùˆ اسلام Ùعالیت Ù…ÛŒ کنند من به شما نصیØت Ù…ÛŒ کنم دست از این کار بی Ùایده Ùˆ غیرعاقلانه بردارید Ùˆ گول جهانخواران را نخورید Ùˆ در هر جا Ú©Ù‡ هستید اگر به جنایتی دست نزده اید به میهن خود Ùˆ دامن اسلام برگردید Ùˆ توبه کنید Ú©Ù‡ خداوند با شماست Ùˆ او ارØÙ… الراØمین است Ùˆ جمهوری اسلامی Ùˆ ملت از شما انشاءالله Ù…ÛŒ گذرد Ùˆ اگر دست به جنایتی زده اید ØÚ©Ù… خداوند تکلی٠شما را معین کرده باز از نیمه راه برگشته Ùˆ توبه کنید Ùˆ اگر شهامت دارید تن به مجازات داده Ùˆ با این عمل خود را از عذاب الیم خداوند نجات دهید Ùˆ در هر جا هستید عمر خود را بیش از این هدر ندهید Ùˆ به کار دیگری مشغول شوید Ú©Ù‡ صÙا در آنست. همین مضمون Ùˆ همین هد٠در وصیتهای امام خمینی به جوانان ایرانی همیشه اظهار شده است امام Ù…ÛŒ Ùرماید: "نصیØت مشÙقانه من به شما جوانان Ùˆ نوجوانان (هواداران گروهکها) داخل Ùˆ خارج آن است Ú©Ù‡ از راه اشتباه برگردید Ùˆ با Ù…Øرومین جامعه Ú©Ù‡ با جان Ùˆ دل به صورت دلسوزانه به جمهوری اسلامی خدمت Ù…ÛŒ کنند متØد شوید Ùˆ برای ایران مستقل Ùˆ آزاد Ùعالیت نمایید تا کشور Ùˆ ملت از شر مخالÙین نجات پیدا کند Ùˆ همه با هم به زندگی شراÙتمندانه ادامه دهید.
امام خمینی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در نطقها Ùˆ Ú¯Ùتارهای خویش عمده ترین برنامه سیاست خارجی کشور را معین ساخت Ú©Ù‡ آنها را بصورت زیر Ù…ÛŒ توان خلاصه کرد.
1- ØÙظ استقلال ملی Ùˆ مناÙع ارضی کشور از هر گونه دخالت نیروهای بیگانه.
2- خدمت نمودن برای ایران مستقل و آزاد هم در بیرون و هم در داخل.
3- استوار کردن سلطه خاص ملت ایران نه شرقی Ùˆ نه غربی Ùˆ نپذیرÙتن سلطه های بیگانه.
4- پایدار کردن روابط بین همدیگر با دولتهایی که قصد دخالت در امور کشور ایران را ندارند.
5- گسترش روابط با کشورهای اسلامی Ùˆ دÙاع از Øقوق همه مسلمانان جهان.
6- دعوت به ÙˆØدت Ùˆ اتØاد دولتهای اسلامی.
7- تبلیغ اسلام ایرانی در ممالک اسلامی تا اینکه بگÙته امام چهره نورانی اسلام برای جهانیان روشن شود. اصول Ùˆ برنامه های اØیا شده از جانب امام خمینی نسبت به امور خارجه Ùˆ دیپلماسی ایران Ú©Ù‡ در Ùصل دهم از ایران ثبت شده است بعنوان سیاست خارجی در قانون نامه جمهوری اسلامی ایران است. Ùˆ اگر برنامه ها Ùˆ روشهای سیاست خارجی Øکومت ایران را از دیدگاه قانون اساسی این کشور تØلیل نماییم، Ù…ÛŒ توانیم آنها را به دو گروه تقسیم کنیم:
گروه اول: برنامه Ùˆ روشهایی Ú©Ù‡ برای روابط بین الملل کشورها هستند اینگونه برنامه ها Ùˆ روشها در اکثر قوانین اساسی دولتهایی با دمکراسی ثبت شده است مانند برنامه ها Ùˆ رعایت Øقوق Ùردی، طرد دخالت کشورهای بیگانه در امور داخلی کشور، برنامه استقلال ارضی کشور، برنامه های روابط دوستی ممالک همجوار، تامین پناهندگی سیاسی به اشخاص، کمکهای بشر دوستانه Ùˆ امثالهم اینگونه برنامه ها در قانون اساسی جمهوری اسلامی به صورت عمیقی مورد نظر بوده اند Ùˆ جهتگیری علیه Øقوق بین المللی ندارند.
گروه دوم: برنامه Ùˆ روشهایی Ú©Ù‡ از اسلام، قرآن Ùˆ از وصایای سیاسی امام خمینی Ùˆ همچنین از آثار Ùقها گرÙته شده با ماهیت اسلامی خویش در سیاست خارجی دولت از عمده ترین روشها Ùˆ اصول این کشور Ù…Øسوب Ù…ÛŒ شود. همانطور Ú©Ù‡ مشاهده شد وصایای سیاسی امام خمینی بعدا برای دولت Ùˆ ملت ایران ØÚ©Ù… قانونی را گرÙت.
شعار نه شرقی و نه غربی پایه گذار دولت جدید اسلامی هم در سیاست داخلی و هم در سیاست خارجی شعار اصلی شده و به معنی استقلال مردم و دولت در قانون اساسی دولت جمهوری اسلامی ایران ثبت گردیده است.
در همین ارتباط باید Ú¯Ùت Ú©Ù‡ دولت جدید جمهوری تاجیکستان تغییرات جدی را Ú©Ù‡ در سالهای اخیر در روند سیاسی جهان بوقوع پیوست Ùˆ همچنین روابط بین الملل در عرصه های اقتصاد Ùˆ سیاست، علم Ùˆ Ùرهنگ را به نظر اعتبار گرÙته، در برابر موقعیت دین Ùˆ مذهب Ùˆ بخصوص دین اسلام در جامعه انسانی را درست تØلیل نموده، سیاست دولت خود را نسبت به دول دور Ùˆ نزدیک بخصوص جمهوری اسلامی ایران به صورت علمی Ùˆ خیلی عمیق معین Ù…ÛŒ سازد; زیرا علم قبل از سیاست با دگرگونیهای ایدئولوژیک در جهان آشنا Ù…ÛŒ شود Ùˆ پیشامد کارها را تا Øدودی معین Ù…ÛŒ نماید.
در دو سه سال اخیر روابط جمهوری تاجیکستان با جمهوری اسلامی ایران مستØکمتر شده است اما وسعت همکاریها تا Øد مطلوب هنوز هم Ùراهم نشده است. مسلم است Ú©Ù‡ دو طر٠مایل Ùˆ علاقمند به تکمیل Ùˆ گسترش روابط بین همدیگر هستند. این روند Ùˆ بینش خوب در سالهای آینده در همه زمینه ها ادامه خواهد یاÙت Ùˆ Ø´Ú©ÛŒ نیست Ú©Ù‡ چنین خواهد شد. اما باید اشاره نمود Ú©Ù‡ سیاست توسعه طلبی اواخر قرن بیستم بدون تردید به شرایط موجود Ùˆ وضعیت Ùعلی روابط کشورها تاثیر خواهد گذاشت.
اکنون Ùرصت گرانبهای تاریخی برای جبران جداییهای طولانی برای دو ملت Ùراهم شده است این اوضاع را علما Ùˆ Ù…Øققین خوب درک کرده اند Ùˆ ضرورت دارد Ú©Ù‡ این Ùرصت گرانبها از جانب دو کشور برای گسترش Ùˆ پایدار کردن روابط Ùعلی Ùˆ آینده به Ø´Ú©Ù„ صØÛŒØ Ù…ÙˆØ±Ø¯ استÙاده قرار گیرد تا تکرار اشتباه گذشته اجداد Ùˆ پدران روی ندهد Ùˆ Øکومت تاجیکستان نیز از هر گونه سلطه گری ابرقدرتها پرهیز کند. وضع کنونی روابط دو کشور Ú©Ù‡ اکنون در مراØÙ„ ابتدائی خود قرار دارد Ùˆ ظاهرا در مسیر دولت Øرکت Ù…ÛŒ نماید Ùˆ بی Ø´Ú© مناسبتهای امروز برای تکامل Ùˆ بهبود روابط بیشتر Ùˆ Ù…Ùیدتر، شرایط را Ùراهم خواهد آورد. زیرا مسلم است در شرایط کنونی مقررات جدید در رÙتارهای بین المللی در Øال Ø´Ú©Ù„ گیری است کمترین تغییرات عملی Ú©Ù‡ در صØنه یاست بین الملل بوجود Ù…ÛŒ آید Ù…ÛŒ تواند بر مناسبات کشورها تاثیر بگذارند. بنابراین در سیاست خارجی جمهوری تاجیکستان Ùˆ جمهوری اسلامی ایران بخصوص در مناسبات دو طرÙÙ‡ نباید به Ùشارها Ùˆ تاثیرات دول نیرومند توجه داشته باشند بلکه باید در جهت Øمایت از مناÙع کشورهای خود عمل نمایند; علاوه بر آن برای Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ù‡Ø±Ú¯ÙˆÙ†Ù‡ اشتباه Ùˆ نقصان Øرکت نموده Ùˆ از مناÙع یکدیگر در نظام کنونی Ùˆ آینده جهان Øمایت کنند.
گسترش همکاریهای جمهوری تاجیکستان Ùˆ جمهوری اسلامی ایران را Ù…ÛŒ توان در ترویج Ùˆ زمینه های زیر مشاهده کرد: همکاریهای سیاسی در Ø³Ø·Ø Ø¨ÛŒÙ† المللی یا منطقه ای، همکاریهای اقتصادی در Ø³Ø·Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†ÛŒØŒ ارتباط متقابل Ùرهنگی در Ø³Ø·Ø Ø¨ÛŒÙ† المللی Ùˆ تمام اینگونه مناسبات باید بر اساس قوانین بین المللی صورت گیرد همچنین لازم است همکاریهای منطقه ای از جمله همکاری برای ØÙ„ بØرانهای منطقه ای Ùˆ داخلی جمهوری Ùˆ سازمان همکاریهای کشورهای اسلامی Ùˆ سازمان همکاریهای کشورهای Ùارسی زبان، سازمان همکاریهای اکو، همکاریها در Ø³Ø·Ø Ø¯Ùˆ جانبه، Ùˆ... صورت گیرد.
ایران Ùˆ تاجیکستان در این نوع همکاریها از امکانات وسیعی برخوردارند اما نواقص Ùˆ کمبودهایی Ú©Ù‡ در برخی همکاریها به چشم Ù…ÛŒ خورد باید Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø´ÙˆØ¯ تا اینکه زمینه تاریخی Ùˆ گرانبها برای همکاریها میان دو کشور در امور مختل٠نامØدود گردد. توسعه روابط دو جانبه در همه امور سیاسی Ùˆ اقتصادی Ùˆ Ùرهنگی Øوزه Ùعالیت وسیعی دارد Ùˆ بی Ø´Ú© مناسبترین Ùˆ سودمندترین آنها توسعه همکاریهای اقتصادی Ùˆ ÙÙ†ÛŒ Ùˆ علمی میان دو ملت Ùˆ دو کشور است.
قبل از Ù‡Ùتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، آقای خاتمی یکی از کاندیداها در برنامه کلان توسعه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی Ùˆ Ùرهنگی خویش (اردیبهشت 1376) در Ùصل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران موقعیت جماهیر آسیای مرکزی را به عنوان یکی از اولویتهای سیاست خارجی خیلی خوب بررسی کرده Ùˆ از جمله تاکید بر آن نموده Ú©Ù‡ جمهوری اسلامی ایران اهدا٠گسترش روابط بین المللی بر اساس سه اصل عزت Øکومت Ùˆ مصلØت دارد Ùˆ البته اولویتها Ùˆ برنامه های آقای خاتمی در مورد همکاری سیاسی، اجتماعی اقتصادی Ùˆ Ùرهنگی با کشورهای آسیای مرکزی به خصوص با جمهوری تاجیکستان معین شده اند.
با همان اولویتها جمهوری تاجیکستان نسبت به ایران خیلی نزدیک Ùˆ از بسیاری جهت با همدیگر مواÙقت دارند Ùˆ اکنون Ú©Ù‡ آقای خاتمی Ùˆ وزرای جدید در مجلس انتخاب شده اند تلاش بر آن دارند Ú©Ù‡ برنامه رئیس جمهوری عملی گردد Ùˆ امید است همکاری در رشته های مختل٠بین دو کشور ایران Ùˆ تاجیکستان به Ù†Ùع یکدیگر باشد.
منابع:
1- قرآن کریم.
2- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران - تهران، 1371.
3- مطالعات آسیای مرکزی Ùˆ Ù‚Ùقاز - سال چهارم، دوره دوم شماره 10ØŒ 1374.
4- مخاطبین در وصیتنامه سیاسی الهی Øضرت امام خمینی - تهران، 1371.
5- برنامه کلان توسعه اقتصادی - اجتماعی سیاسی - Ùرهنگی آقای خاتمی ویژه Ù‡Ùتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری. اردیبهشت 1376.